اسوه بودن ابراهیم (قرآن)یکی از فضایل حضرت ابراهیم علیه‌السلام که در آیات قرآن به آن اشاره شده، الگو و اسوه بودن ایشان است. ۱ - اسوه برای انسانهاابراهيم علیه‌السلام الگويى شايسته براى انسان‌ها: «وَاذْكُرْ عِبَادَنَا إبْرَاهِيمَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ أُوْلِي الْأَيْدِي وَالْأَبْصَارِ • إِنَّا أَخْلَصْنَاهُم بِخَالِصَةٍ ذِكْرَى الدَّارِ • وَإِنَّهُمْ عِندَنَا لَمِنَ الْمُصْطَفَيْنَ الْأَخْيَارِ؛و به خاطر بياور بندگان ما ابراهيم و اسحاق و یعقوب را، صاحبان قدرت و بصيرت. ما آنها را با خلوص ويژه‌اى خالص گردانيم، كه همان يادآورى سراى آخرت بود. و آنها نزد ما از برگزيدگان و نیکان بودند.» «اذكر» به معناى يادآورى است و مقصود از آن اقتدا به ابراهيم علیه‌السلام مى‌باشد. ۲ - اسوه در شجاعتابراهيم علیه‌السلام اسوه شجاعت و برائت در برابر شرک و بت‌پرستی: «وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ لِأَبِيهِ وَقَوْمِهِ إِنَّنِي بَرَاء مِّمَّا تَعْبُدُونَ؛و به خاطر بياور هنگامى را كه ابراهيم به پدرش -عمويش آزر- و قومش گفت: «من از آنچه شما مى‌پرستيد بيزارم.» «اذ» متعلق به «اذكر» است و مقصود از آن يادآورى و اقتدا به ابراهيم علیه‌السلام مى‌باشد. ۳ - اسوه برای پیامبراسلامپیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله موظّف به الگوگيرى از هدايت‌هاى ابراهيم علیه‌السلام: «وَتِلْكَ حُجَّتُنَا آتَيْنَاهَا إِبْرَاهِيمَ عَلَى قَوْمِهِ نَرْفَعُ دَرَجَاتٍ مَّن نَّشَاء إِنَّ رَبَّكَ حَكِيمٌ عَلِيمٌ • أُوْلَئِكَ الَّذِينَ هَدَى اللّهُ فَبِهُدَاهُمُ اقْتَدِهْ قُل لاَّ أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِنْ هُوَ إِلاَّ ذِكْرَى لِلْعَالَمِينَ؛اينها دلايل ما بود كه به ابراهيم در برابر قومش عطا كرديم. درجات هر كس را بخواهيم و شايسته ببينيم، بالا مى‌بريم؛ پروردگار تو، حکیم و داناست. آنها كسانى هستند كه خداوند هدايتشان كرده؛ پس به هدایت آنان اقتدا كن؛ و بگو: (در برابر اين رسالت و تبليغ)، پاداشى از شما نمى‌طلبم؛ اين رسالت، چيزى جز يك يادآورى براى جهانيان نيست. (و اين وظيفه من است.)» ۴ - علت اسوه بودننبوّت و صداقت بسيار ابراهيم علیه‌السلام، سبب الگو بودن او: «وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّهُ كَانَ صِدِّيقًا نَّبِيًّا؛در اين كتاب، ابراهيم را ياد كن، كه او پيامبرى بسيار راستگو بود.» ۵ - اسوه‌ای هدایت یافتهابراهيم علیه‌السلام، الگويى هدايت‌يافته از طرف خداوند: «وَتِلْكَ حُجَّتُنَا آتَيْنَاهَا إِبْرَاهِيمَ عَلَى قَوْمِهِ ... • أُوْلَئِكَ الَّذِينَ هَدَى اللّهُ فَبِهُدَاهُمُ اقْتَدِهْ ...؛اينها دلايل ما بود كه به ابراهيم در برابر قومش عطا كرديم. ... آنها كسانى هستند كه خداوند هدايتشان كرده؛ پس به هدايت آنان اقتدا كن....» ۶ - اسوه برای مؤمنانابراهيم علیه‌السلام، الگويى مناسب براى مؤمنان در توحید و تبرّی از شرك: «قَدْ كَانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِي إِبْرَاهِيمَ وَالَّذِينَ مَعَهُ إِذْ قَالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَءاؤا مِنكُمْ وَمِمَّا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ كَفَرْنَا بِكُمْ وَبَدَا بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةُ وَالْبَغْضَاء أَبَدًا حَتَّى تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَحْدَهُ ...؛براى شما سرمشق نيكويى در زندگى ابراهيم و كسانى كه با او بودند وجود داشت، در آن هنگامى كه به قوم مشرك خود گفتند: «ما از شما و آنچه غير از خدا مى‌پرستيد بيزاريم؛ ما نسبت به شما كافريم؛ و ميان ما و شما دشمنی و کینه آشكار شده است؛ تا آن زمان كه به خداى يگانه ايمان بياوريد. ....» ۷ - اسوه برای امیدوارانابراهيم علیه‌السلام و پيروان او، بهترين الگو براى امیدواران به خدا و آخرت: «قَدْ كَانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِي إِبْرَاهِيمَ وَالَّذِينَ مَعَهُ ... • لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِيهِمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَن كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ ...؛براى شما سرمشق نيكويى در زندگى ابراهيم و كسانى كه با او بودند وجود داشت، ... آرى براى شما در زندگى آنها اسوه حسنه و سرمشق نيكويى بود، براى كسانى كه اميد به خدا و روز قيامت دارند ....» ۸ - اسوه در نیایشابراهيم علیه‌السلام، اسوه‌اى نيك در نیایش به درگاه الهى: «قَدْ كَانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِي إِبْرَاهِيمَ ... • رَبَّنَا لَا تَجْعَلْنَا فِتْنَةً لِّلَّذِينَ كَفَرُوا وَاغْفِرْ لَنَا رَبَّنَا إِنَّكَ أَنتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ • لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِيهِمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَن كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ ...؛براى شما سرمشق نيكويى در زندگى ابراهيم وجود داشت ... پروردگارا! ما را وسيله آزمايش كافران قرار مده، و ما را ببخش، اى پروردگار ما كه تو توانا و حكيمى. ... آرى براى شما در زندگى آنها اسوه حسنه و سرمشق نيكويى بود، براى كسانى كه اميد به خدا و روز قیامت دارند ....» تكرار «اسوة حسنة» براى حضرت ابراهيم علیه‌السلام و پيروان او مى‌تواند بدين جهت باشد كه در همه آنچه گذشت (از جمله دعاهاى آنان) مى‌توانند اسوه‌اى نيك باشند. ۹ - پانویس۱۰ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲، ص۸۹، برگرفته از مقاله «اسوه بودن ابراهیم علیه‌السلام». |